Thưa ông, nguyên nhân khiến các VĐV, HLV và kể cả các nhà quản lý thể thao mắc căn bệnh trầm cảm?
PGs. Ts. bs. Võ Tường Kha: Con người là động vật cấp cao, có hoạt động tư duy, có nhận thức, điều khiển hành vi nhờ hoạt động não bộ - hoạt động thần kinh cao cấp. Trong hoạt động hàng ngày, con người (đối tượng) thường xuyên có mối quan hệ tương tác với môi trường tự nhiên và môi trường xã hội.
Hành vi tương tác này sẽ tác động đến tập thể, cá nhân trong các mối quan hệ xã hội đó. Hậu quả là các tập thể, cá nhân này phản ứng trở lại thông qua cảm nhận, nhận thức, ý thức và biểu hiện ra hành vi tác động lại ít nhiều đến đối tượng.
Các tác động ngược lại này có thể làm hài lòng hoặc không hài lòng, làm thỏa mãn hoặc không thỏa mãn đến đối tượng ban đầu. Lúc này, đối tượng sẽ biểu hiện phản ứng dưới dạng một trong các trạng thái hưng phấn hoặc bình thường hoặc ức chế trong nhận thức, ý thức và biểu hiện ra các sắc thái tâm lý, tình cảm.
Trạng thái ức chế vỏ não - ức chế tâm lý, tình cảm dẫn đến thay đổi hành vi theo hướng thụ động, tiêu cực, nặng hơn hoặc lâu ngày dẫn đến trầm cảm. Tác động các mối quan hệ xã hội lên VĐV, HLV liên quan đến hoạt động thi đấu, tập luyện TDTT cũng có thể phát sinh trầm cảm theo cơ chế này.
Đối với các VĐV, HLV, có nhiều nguyên nhân dẫn đến trầm cảm. Do bệnh tật hay chấn thương kéo dài, giảm sút thể chất, thể lực, từ đó giảm sút về thành tích tập luyện, tập đấu, hoặc chủ động dừng hoặc bắt buộc dừng thi đấu sẽ ức chế tâm lý, gây trầm cảm.
Quá trình luyện tập quá mức, lượng vận động quá lớn dẫn đến kiệt sức, khiến các VĐV sợ tập, ngại tập, lâu ngày dẫn đến trầm cảm. Sức ép về mặt thành tích do bản thân đặt mục tiêu quá lớn hoặc do kỳ vọng của HLV, nhà quản lý, gia đình và xã hội quá cao trong khi năng lực bản thân VĐV hạn chế. Thành tích thi đấu và tập luyện không đạt như kỳ vọng khiến các VĐV, HLV thất vọng.
Suy nhược cơ thể hay thiếu ngủ kéo dài vì một lý do nào đó cũng là một trong nguyên nhân dẫn đến trầm cảm. Bên cạnh đó, có nhiều nguyên nhân khác như do có cú sốc tình cảm, mất mát sinh mạng, chức vụ, địa vị, kinh tế của bản thân, hoặc từ gia đình, người thân; hay việc lạm dụng chất kích thích như rượu bia hoặc sử dụng thuốc gây nghiện hướng thần lâu dài.
Ngoài ra, do bệnh lý thực thể tại não như viêm não, u não, tai biến mạch máu não…ảnh hưởng lên vùng chi phối cảm xúc, hành vi gây trầm cảm. Những yếu tố như ảnh hưởng thiên tai, địch hoạ như dịch COVID-19 bắt buộc VĐV, HLV phải cách ly, giãn cách, không được giao tiếp xã hội, không được hoạt động chuyên môn, sụt giảm thu nhập cũng là nguyên nhân gây nên căn bệnh này.
Bên cạnh đó, do bản thân các VĐV gặp bế tắc với cuộc sống vì mục tiêu phấn đấu không đạt được hay do phát sinh sự cố không tốt trong các mối quan hệ đội tuyển, gia đình và xã hội. Yếu tố gia đình tác động như sự kỳ vọng của gia đình quá sức với VĐV.
Yếu tố xã hội tác động như kỳ vọng của bạn bè, của cộng đồng, của xã hội gây sức ép lên tâm lý VĐV, HLV hoặc dư luận, bình phẩm hạn chế, khiếm khuyết về phát ngôn, hành vi trong cuộc sống hàng ngày mà không liên quan tập luyện, thi đấu của VĐV. Hoặc do sự đố kị, kỳ thị trong các VĐV với nhau; sự cạnh tranh thiếu lành mạnh, ganh ghét trong thi đấu thể thao; sự phân biệt đối xử, ít quan tâm của HLV đến VĐV so với trước…
Tất cả các nguyên nhân này xuất hiện đột ngột (sốc) hay kéo dài đều có thể dẫn đến ức chế ở vỏ não, gây trầm cảm.
Những biểu hiện của căn bệnh trầm cảm trong thể thao?
Có các biểu hiện như: Thần sắc (sắc khí) u tối; mất tập trung, giảm chú ý, giảm trí nhớ; giảm động lực, buông xuôi, giảm hưng phấn, giảm niềm tin đối với HLV và đồng đội; thay đổi về tâm lý như cáu gắt, bực dọc, chống đối; tăng hay giảm trọng lượng mà không lý giải được, không do bệnh lý hay chế độ dinh dưỡng; lo âu, mất ngủ, giảm sự thèm ăn, kém ăn, thậm chí bỏ ăn; ngại giao tiếp, nép mình, ngại tiếp xúc đám đông và các hoạt động tập thể.
Trong tập luyện, VĐV thường xuyên mắc lỗi kỹ thuật, động tác, chiến thuật; giảm thể lực, chóng mệt, giảm khả năng hoàn thành bài tập, thi đấu; có xu hướng hút, hít, nghiện rượu, nghiện bia, thay đổi hành vi lối sống bê tha; nặng hơn là xuất hiện hoang tưởng, luôn nghĩ đến cái chết.
Hệ lụy nếu không được phát hiện sớm và có cách giải quyết hợp lý?
Nếu không được phát hiện sớm hay có cách giải quyết phù hợp, VĐV đó dễ bị suy sụp về thể chất, tinh thần, không còn ý chí phấn đấu, hưng phấn và mục tiêu trong cuộc sống, từ đó giảm sút phong độ, tập luyện và thi đấu. Nặng hơn là sa vào nghiện ngập, rối loạn các hành vi, kết thân với những thành phần xấu xã hội, sống bê tha, cẩu thả và nặng hơn nữa là luôn nghĩ tự sát.
Đối với tác động lên tập thể, xã hội thì cá nhân bị trầm cảm sẽ gây hoang mang trong tập thể, nghi kỵ lẫn nhau, ảnh hưởng tâm lý đám đông. Suy nghĩ, nhận thức, hành vi của người bị trầm cảm sẽ lan truyền trong đồng đội, gia đình, xã hội và khiến đồng đội bị rối loạn, dễ xuất hiện tình trạng trầm cảm lan truyền, gây xáo trộn sinh hoạt đồng đội, gia đình, gây mất an ninh, trật tự cho đồng đội, cho xã hội, tạo gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Khi rơi vào tình trạng trầm cảm, VĐV hay HLV đó cần làm gì? Và các VĐV, HLV cần làm gì để tránh bị căn bệnh này?
Bản thân người bị trầm cảm cần đối mặt, quyết tâm loại bỏ các nguyên nhân gây trầm cảm. Ví dụ như các quan hệ xã hội không tốt thì nhanh chóng tìm cách loại bỏ; nếu có chấn thương, bệnh tật thì tìm cách điều trị triệt để; nếu bị sức ép về thành tích thì dừng lại, điều chỉnh mục tiêu, không chạy theo thành tích; không chạy theo dư luận, sức ép của dư luận,…
Cần thiết lập cuộc sống mới với trật tự, kỷ cương, kỷ luật nghiêm túc trong ăn uống, sinh hoạt, ngủ nghỉ; tăng cường giao lưu, nói chuyện và chia sẻ với mọi người. Hơn hết, bản thân VĐV đó phải duy trì tập luyện thể dục thể thao với nguyên tắc giảm cường độ, khối lượng luyện tập; thay đổi môi trường, đồng đội hay môn luyện tập.
Họ cần tránh xa các chất gây nghiện, các chất kích thích như rượu, bia,… Trường hợp cần thiết, tìm đến bác sĩ tâm lý, tâm thần để sử dụng một liệu thuốc chống trầm cảm phù hợp nhưng không được lạm dụng, trên nguyên tắc là giảm dần sự phụ thuộc vào thuốc.
Các HLV, đồng đội cần tăng cường động viên, chia sẻ với người bị trầm cảm; đặt lại mục tiêu thành tích, phù hợp với năng lực thực tế trong quá trình thi đấu, tập luyện, giảm sự kỳ vọng về thành tích; bố trí chế độ nghỉ ngơi hợp lý.
Cần phát huy vai trò của các tổ chức tập thể, tổ chức các hoạt động tập thể, xã hội để hỗ trợ cho người bị trầm cảm; hỗ trợ chăm sóc y tế, tâm lý, dùng thuốc chống trầm cảm khi cần thiết; đặc biệt, HLV, đồng đội không được kỳ thị, phân biệt và không được bình luận, tạo ra dư luận, sức ép với người bị trầm cảm.
Cảm ơn PGs. Ts. bs. Võ Tường Kha về cuộc trao đổi này.
Trước đây, một số VĐV nổi tiếng của Việt Nam từng mắc căn bệnh này và suýt giã từ sự nghiệp như võ sĩ Nguyễn Thị Ngoan từng không nhận ra người thân vì trầm cảm; VĐV điền kinh Nguyễn Thị Oanh mất ngủ triền miên hay anh em VĐV Quách Công Lịch -Quách Thị Lan khủng hoảng tinh thần kéo dài,…Đặc biệt, Ánh Viên phải nhờ tới bác sĩ tâm lý trong vòng 3 tháng để điều trị căn bệnh này.
Hiện tại, thể thao Việt Nam chưa có bất cứ thống kê, đề tài hay công trình nghiên cứu nào về trầm cảm của VĐV cả chung hay theo môn, cho dù nó là vấn đề nóng, điển hình với trường hợp của Ánh Viên hay Nguyễn Thị Ngoan. Không có các chuyên gia hay bác sĩ tâm lý nào, ngay cả một số môn trọng điểm hay có điều kiện.
Trong buổi tập đầu tiên tại GBK Aquatar Center, Ánh Viên đã thực hiện kĩ thuật tốt, đáp ứng chuyên môn để săn huy chương ASIAD 2018.
Đối với cô gái 9X Thùy Linh, tập gym là cuộc chiến giảm cân, chống lại cơn trầm cảm, khủng hoảng tâm lí khiến cô tuyệt vọng và mất dần tình yêu thương bản thân.
Với cầu thủ và VĐV thể thao chuyên nghiệp, giấc ngủ ngon và đúng giờ giấc quan trọng chẳng kém gì chế độ dinh dưỡng và tập luyện.
Link trực tiếp T1 vs TOP Esports, chung kết nội dung Liên Minh Huyền Thoại giải đấu Esports World Cup 2024. Cập nhật link xem trận đấu, diễn biến và kết quả LMHT mới nhất.
Khi còn là một cậu bé sơ sinh Lamine Yamal đã được Lionel Messi bế trên tay, nhiều NHM vui vẻ cho rằng đó là cách M10 truyền năng lượng cho tài năng tương lai.
Hà Lan gặp Anh ở trận bán kết Euro 2024 sau khi cả hai đều nhọc nhằn vượt qua đối thủ ở tứ kết. Dưới đây là lịch sử đối đầu giữa hai đội tuyển.
Mạch bất bại kéo dài 5 trận của Saigon Heat đã bị bẻ gãy bởi Hanoi Buffaloes trong ngày ngoại binh mới của “Trâu Thủ Đô” chính thức trình làng.
Chuyên gia của tờ Sporting News đưa ra dự đoán kết quả trận đấu giữa Uruguay vs Colombia thuộc vòng bán kết Copa America 2024 vào lúc 7h00 ngày 11/7.
Dù còn trận đấu Bán với đội tuyển Anh nhưng Xavi Simons vẫn cho rằng Hà Lan và Tây Ban Nha mới là 2 đội bóng góp mặt ở trận đấu cuối cùng.
Tuyển Argentina sẽ tái ngộ đối thủ vừa gặp ở vòng bảng Copa America 2024. Trong khi đó, Uruguay và Colombia tạo nên cặp đấu bán kết còn lại.
Giành chiến thắng nghẹt thở trước Hà Nội FC, Thanh Hóa bảo vệ thành công ngôi vô địch Cúp QG 2023/24.
Cristiano Ronaldo đã đưa lên phương tiện truyền thông xã hội một tuyên bố về tương lai, sau khi Bồ Đào Nha bị loại khỏi vòng tứ kết Giải vô địch châu Âu vào tối thứ Sáu.
Dù giành vé vào Bán kết nhưng màn trình diễn của đội tuyển Anh vẫn khiến những người yêu mến họ phải lo lắng, nhất là 2 trường hợp của Harry Kane và Phil Foden.
HLV đội tuyển Anh Gareth Southgate lên tiếng sau khi không giữ được bí mật về kế hoạch thi đấu tứ kết Euro 2024 gặp Thụy Sĩ.
UEFA vừa công bố "bằng chứng" cụ thể khẳng định trọng tài Anthony Taylor đã xử lý đúng trong tình huống bóng chạm tay Marc Cucurella gây tranh cãi kịch liệt ở trận Đức - Tây Ban Nha.
Sau 4 ngày thi đấu sôi nổi, Giải Đua thuyền Canoe vô địch U19, U23 và vô địch Đông Nam Á 2024 đã kết thúc vào trưa 7/7, tại Khu tập huấn đua thuyền quốc gia ở Thủy Nguyên - Hải Phòng.
Trước một đội tuyển Bỉ được đánh giá vượt trội về mặt trình độ, đội tuyển bóng chuyền nữ Việt Nam gây bất ngờ khi đánh bại đối thủ với tỷ số 3-1.
Chuyên gia của tờ Marca đưa ra dự đoán kết quả trận đấu giữa Hà Lan vs Anh thuộc vòng bán kết Euro 2024 vào lúc 2h00 ngày 11/7.
Tứ kết Euro 2024 khép lại với những câu chuyện khó tin nhưng có thật. Ở đó, không một ai có thể tin, Pháp lại chưa có bàn thắng nào từ bóng sống ở giải đấu lần này.
Argentina sẽ gặp lại Canada ở bán kết Copa America 2024 sau khi vừa chạm trán ở vòng bảng. Dưới đây là lịch sử đối dâud giữa hai đội tuyển.
FC Online chính thức ra mắt mùa thẻ mới – UEFA Euro 2024 (EU24) dành riêng cho 24 đội bóng xuất sắc tiến đến vòng Knock-out.
Truyền thông Brazil đã dành số điểm thấp nhất cho 2 tiền đạo của Selecao là Rodrygo và Endrick trong trận thua Uruguay ở tứ kết Copa America 2024.
Trận thắng nhọc nhằn trước Đức khiến Tây Ban Nha rơi vào tình cảnh chắp vá đội hình trước một tuyển Pháp đầy nguy hiểm ở bán kết.
Dù sở hữu đội hình đắt giá nhất Copa America nhưng tuyển Brazil cũng chỉ có thể tự trách mình khi bị Uruguay loại ở tứ kết trong trận cầu 2 tỷ đô la.
Webthethao cập nhật link trực tiếp trận đấu tranh hạng 3 FIVB Challenger Cup 2024 , cuộc đọ sức giữa đội tuyển Việt Nam và Bỉ.
Tổng hợp lịch thi đấu tennis Wimbledon 2024, giải Grand Slam thứ 3 trong năm sẽ bắt đầu khởi tranh vào thứ Hai, ngày 1/7/2024.
Brazil chưa thể bứt ra khỏi chu kỳ khủng hoảng từ phong độ đến niềm tin và tinh thần thi đấu. Không ngạc nhiên khi Selecao bị loại ở tứ kết Copa America 2024 với thống kê xấu hổ sau 23 năm.
Webthethao cập nhật lịch thi đấu giải bóng chuyền nữ U20 vô địch châu Á với sự xuất hiện của đội tuyển Việt Nam.
Tờ Mail chấm điểm Bukayo Saka cao nhất bên phía tuyển Anh sau màn đối đầu Thụy Sĩ, trong khi không quên liệt kê 4 cái tên "điểm kém" đáng bị tống ra khỏi sân sớm.
Truyền thông Anh chỉ ra 11 cái tên tối ưu có thể ra sân đội hình xuất phát khi Tam sư đấu Hà Lan ở bán kết Euro 2024.
Kết quả bóng đá Copa America 2024 hôm nay. Cập nhật kết quả bóng đá Copa America 2024 mới nhất.
Chuyên gia của tờ Evening Standard đưa ra dự đoán kết quả trận đấu giữa Tây Ban Nha vs Pháp thuộc vòng bán kết Euro 2024 vào lúc 2h00 ngày 10/7.
Chuyên gia của tờ Sporting News đưa ra dự đoán kết quả trận đấu giữa Argentina vs Canada thuộc vòng bán kết Copa America 2024 vào lúc 7h00 ngày 10/7.
Tây Ban Nha sẽ gặp Pháp ở bán kết Euro 2024 sau khi cả hai trải qua thử thách cực đại trước Đức và Bồ Đào Nha. Dưới đây là lịch sử đối đầu giữa hai đội.
Thêm một bàn phản lưới nhà nữa xuất hiện trong trận tứ kết Hà Lan - Thổ Nhĩ Kỳ đêm qua khiến Euro 2024 tiến dần đến kỷ lục khó tin....
Cập nhật thông tin, dự đoán, câu chuyện, kết quả các trận đấu tại EURO 2024 ngày 7/7
Bằng việc lọt vào vòng bán kết Euro 2024, đội tuyển Hà Lan đang hướng tới một giải vô địch châu Âu hay nhất trong 20 năm qua.
Tuyển Anh vượt qua Thuỵ Sĩ trong loạt luân lưu 11m để lọt vào bán kết Euro 2024. Vậy HLV Southgate đã lựa chọn những người thực hiện chuẩn xác thế nào?
Tay vợt số 39 thế giới Priyanshu Rajawat càng được chú ý nhiều hơn về khả năng của anh tại Canada Open 2024, khi anh đánh bại tay vợt số 4 thế giới Anders Antonsen ở tứ kết.
Lịch thi đấu, trực tiếp billiard carom 3 băng Porto World Cup năm 2024 hôm nay. Cập nhật lịch trực tiếp giải billiards Porto World Cup năm 2024 mới nhất.
Lịch thi đấu, trực tiếp cầu lông Canada Open năm 2024 hôm nay. Cập nhật lịch trực tiếp giải cầu lông Canada mở rộng năm 2024 mới nhất.
Tiền đạo Vinicius Juniors nhận thẻ vàng thứ hai sau 3 trận ở Copa America 2024 và sẽ vắng mặt ở trận tứ kết giữa Brazil và Uruguay.
Đội hình ra sân trận đấu giữa Brazil và Uruguay thuộc vòng tứ kết Copa America 2024 vào lúc 8h00 ngày 7/7. Cập nhật đội hình trận Brazil vs Uruguay.